وضعیت ارث در جنین اهدایی | وراثت فرزند متولد شده از جنین اهدایی

قوانین ارث جنین اهدایی از مهم‌ ترین موضوعات حقوقی و فقهی در حوزه درمان‌ های ناباروری است که به بررسی حقوق والدین، جنین و صاحبان اسپرم یا تخمک می‌ پردازد. با توجه به پیشرفت روش‌ های کمک‌ باروری، پرسش‌ های متعددی درباره وضعیت ارث، نسبت‌ های خانوادگی و مسئولیت‌ های قانونی والدین مطرح می‌ شود که آگاهی از آن‌ ها برای زوج‌ های متقاضی درمان اهمیت زیادی دارد.

قوانین ارث جنین اهدایی

در ماده 6 این قانون آمده است که دریافت، نگهداری و انتقال جنین اهدایی باید در شرایط کاملاً محرمانه انجام شود و مراکز ناباروری مسئول حفظ این محرمانگی هستند. همچنین، ارائه مدارک مربوط به اهداکنندگان و دریافت‌کنندگان جنین تنها با رعایت قوانین مربوط به حفظ اسرار دولتی و از طریق مراجع قضایی صلاحیت‌دار امکان‌پذیر است (ماده 10). از زمان ابلاغ این قانون در سال 1383 تاکنون، مدت زیادی نگذشته و هنوز فرزندان حاصل از این روش به مرحله ارث نرسیده‌اند. بنابراین در حال حاضر، مسائل حقوقی مرتبط با حضانت، نگهداری، تربیت، نفقه و تأمین هزینه‌های زندگی کودک مطرح است که بر عهده زوج دریافت‌کننده جنین می‌باشد. در صورت فوت زوجین، مسئولیت نگهداری این کودکان به عهده اقارب نسبی گیرندگان جنین است.با این حال، از آن‌جا که قوانین ایران بر پایه فقه اسلامی تدوین شده‌اند و قانون در مورد حق ارث کودکان حاصل از جنین اهدایی سکوت کرده است، به نظر می‌رسد این کودکان در آینده با چالش‌های حقوقی جدی مواجه شوند. بر اساس اصول فقهی، ارث تنها میان افرادی برقرار است که نسبت خونی دارند، بنابراین فرزندان حاصل از جنین اهدایی از والدین دریافت‌کننده (والدین ثانویه) ارث نمی‌برند.از دیدگاه حقوقی، ملاک اصلی برای ارث در قانون مدنی، اثبات نسب است. در مواردی که اسپرم یا تخمک اهدایی باشد، باید مشخص شود نسب جنین به چه شخصی قابل انتساب است. در صورتی که اسپرم اهدایی باشد و از تخمک خود زن استفاده شود، کودک از مادر ارث می‌برد، اما در مورد جنین اهدایی که هر دو از افراد دیگر هستند، نسب میان کودک و والدین جانشین برقرار نمی‌شود.
نکته مهم این است که اگر پیش از فوت والدین، با رأی دادگاه یا اصلاح قانونی، تکلیف ارث کودک حاصل از جنین اهدایی به‌صورت رسمی و حقوقی مشخص شود، آن حکم مبنای تقسیم ارث قرار خواهد گرفت. در چنین حالتی، چنانچه قانون یا رأی قضایی رابطه نسبی یا حقی در ارث را میان کودک و والدین دریافت‌کننده یا والدین ژنتیکی برقرار کند، سهم ارث بر اساس همان تصمیم تعیین می‌شود.
در نتیجه، در وضعیت فعلی و تا زمانی که قانون به‌صراحت در این‌ باره تعیین‌تکلیف نکند، کودک حاصل از جنین اهدایی نه از والدین ژنتیکی خود و نه از والدین دریافت‌کننده ارث نمی‌برد، مگر اینکه در آینده قانون یا رأی قضایی، حق ارث را برای این دسته از فرزندان به رسمیت بشناسد.

اقداماتی که می توان برای ارث جنین اهدایی انجام داد

در حال حاضر قانون مدنی ایران به‌ صورت صریح درباره ارث کودکان حاصل از اهدای جنین تعیین‌ تکلیف نکرده است و به همین دلیل ممکن است حقوق مالی و ارثی این کودکان تضییع شود. با توجه به اینکه از نظر فقهی و حقوقی، ارث تنها میان افراد دارای نسبت خونی برقرار است، کودک حاصل از جنین اهدایی از والدین دریافت‌کننده ارث نمی‌برد. بنابراین لازم است تدابیر قانونی و حقوقی مشخصی برای حمایت از این کودکان در نظر گرفته شود.در چنین شرایطی، بهترین راهکار عملی این است که والدین دریافت‌کننده در زمان حیات خود، بخشی از اموال یا دارایی‌هایشان را به نام کودک منتقل کنند تا از نظر مالی در آینده با مشکل مواجه نشود. این انتقال می‌تواند از طریق «صلح‌نامه» یا «سند رسمی انتقال» انجام گیرد و برای اطمینان خاطر والدین، می‌توان در سند قید کرد که تا زمان حیات، حق استفاده از ملک یا دارایی برای والدین محفوظ بماند.
از نظر فقهی نیز لازم است فقهای شیعه با توجه به شرایط جدید پزشکی و اجتماعی، فتاوای به‌روزی درباره وضعیت ارث در جنین اهدایی از نظر شرعی ارائه دهند. در اسلام، ارث حق هر انسان محسوب می‌شود و نباید کودکی را که هیچ نقشی در نحوه تولد خود نداشته، از این حق محروم کرد. از دیدگاه انسانی نیز والدینی که کودک را بزرگ می‌کنند، برایش هزینه می‌پردازند و به او محبت می‌کنند، نقش واقعی‌تری در زندگی او دارند و باید از نظر قانونی نیز جایگاه‌شان در ارث‌ و حقوق مالی فرزند مشخص شود.
همچنین یکی از وکلای دادگستری تأکید کرده است که در قوانین اسلامی، شخص تنها می‌تواند یک‌ سوم از اموال خود را به غیر از وراث قانونی وصیت کند و دو سوم دیگر به صورت قهری میان وراث تقسیم می‌شود. بنابراین، اگر والدین دریافت‌کننده بخواهند برای فرزند حاصل از اهدای جنین سهمی از اموال خود در نظر بگیرند، می‌توانند از طریق وصیت تا سقف یک‌ سوم دارایی‌شان چنین کاری را انجام دهند، یا از روش‌های حقوقی مانند صلح و انتقال رسمی پیش از فوت استفاده کنند.
در نهایت، پیشنهاد می‌شود قانون‌گذار با اصلاح و تکمیل قوانین مرتبط با ارث، شرایط تعلق ارث به کودکان متولدشده از طریق اسپرم اهدایی، اهدای جنین و همچنین کودکان تحت سرپرستی بهزیستی را به‌گونه‌ای تنظیم کند که این افراد نیز مانند سایر فرزندان خانواده از حقوق کامل انسانی و مالی برخوردار شوند، زیرا آنان هیچ نقشی در نحوه تولد یا شرایط زیستی خود نداشته‌ اند.

• آیا گیرندگان جنین یا اسپرم صلاح است که اهداکنندگان را بشناسند ؟ قسمت دوم تاریخ انتشار : 1399-06-16تاریخ بروز رسانی : 1403-12-24

با سلام ، مرجع تقلید ما میگه بچه فقط از صاحب اسپرم و تخمک ارث می بره . از من و شوهرم که با گرفتن جنین اهدایی بچه دار شدیم ارث نمی بره . ما باید چیکار کنیم که گناه نکرده باشیم . دلمون میخواد به بچه مون مال حلال برسه .واقعا که مسئلۀ ارث در جنین اهدایی هم معزلی شده ها ؟