اهدای جنین از نظر شرعی؛ حکم شرعی جنین اهدایی از نظر مراجع تقلید

اهدای جنین از نظر شرعی یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز در فقه اسلامی و میان مراجع تقلید است. با توجه به پیشرفت روش‌های درمان ناباروری، این موضوع بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از فقها اصل استفاده از جنین اهدایی از نظر شرعی را جایز دانسته‌اند، اما درباره مسائلی مانند نسب، ارث و محرمیت اختلاف نظرهای جدی وجود دارد. برخی مراجع، مادر را صاحب رحم می‌دانند و برخی دیگر، صاحب تخمک را مادر واقعی معرفی کرده‌اند. همین تفاوت دیدگاه‌ها موجب صدور احکام متفاوت در زمینه شرعی شده است.
🔹 این مطلب توسط دکتر ایزدی برای شما آماده شده است.

حکم شرعی جنین اهدایی

بیشتر مراجع تقلید در حکم شرعی جنین اهدایی اصل انتقال جنین را جایز می‌دانند؛ با این حال، در موضوعاتی مانند ارث و محرمیت همچنان ابهامات فقهی وجود دارد. برای مثال، اگر کودک دختر باشد به پدر قانونی محرم است اما نسبت به عموی قانونی خود محرمیت ندارد. برخی فقها حتی در موضوع ارث از مادر نیز اشکال وارد کرده‌اند، زیرا تخمک متعلق به زن دیگری بوده است. به همین دلیل، توصیه می‌شود والدین قانونی برای جلوگیری از مشکلات احتمالی ارث، در زمان حیات بخشی از اموال خود را به‌طور رسمی به فرزند واگذار کنند.

از نظر علمی نیز تولد هر کودک وابسته به سه رکن اصلی یعنی اسپرم، تخمک و رحم است. در صورتی که یکی از این ارکان دچار مشکل جدی باشد، استفاده از جنین اهدایی می‌تواند یک راهکار برای رفع ناباروری باشد. با این حال، میان فقهای معاصر درباره مشروعیت کامل این موضوع همچنان اختلاف نظر وجود دارد.

مراجع تقلید موافق جنین اهدایی از نظر شرعی

برخی مراجع تقلید اصل استفاده از جنین اهدایی را جایز می‌دانند، اما در مورد نسب، ارث و محرمیت نظرات متفاوتی ارائه کرده‌اند.
حکم جنین اهدایی سیستانی
در حکم جنین اهدایی سیستانی آمده است که استفاده از اسپرم یا تخمک اهدایی در صورتی که لقاح در محیط آزمایشگاه انجام شود جایز است. با این حال، درباره نسب و ارث محدودیت‌هایی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
حکم جنین اهدایی مکارم
آیت‌الله مکارم شیرازی نیز دیدگاهی مشابه دارند. در حکم جنین اهدایی مکارم استفاده از اسپرم و تخمک اهدایی به شرط انجام لقاح در آزمایشگاه جایز است، اما موضوع ارث همچنان محل اشکال باقی مانده است.
محرمیت جنین اهدایی از نظر رهبری
در مورد محرمیت جنین اهدایی از نظر رهبری، مقام معظم رهبری (آیت‌الله خامنه‌ای) اصل استفاده از اسپرم اهدایی را جایز دانسته‌اند. ایشان به همراه برخی دیگر از مراجع مانند آیت‌الله مظاهری، آیت‌الله روحانی و آیت‌الله موسوی بجنوردی این نظر را تأیید کرده‌اند. با این حال، مسئله محرمیت کودک حاصل از جنین اهدایی همچنان نیازمند بررسی فقهی دقیق‌تری است.

مراجع تقلید مخالف اهدای جنین از نظر شرعی

در مقابل، برخی از فقها مانند آیت‌الله حسینعلی منتظری، آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله جواد تبریزی مخالف جدی اهدای جنین از نظر شرعی بوده‌اند. استدلال اصلی این گروه به مسائل نسب و ارث برمی‌گردد. بر اساس نظر ایشان، فرزند حاصل از جنین انتقالی تنها از والدین نسبی (صاحب اسپرم و تخمک) ارث می‌برد و نه از والدین قانونی. این موضوع می‌تواند باعث بروز مشکلات حقوقی و ناعادلانه برای کودک شود.