ناباروری مردان چیست؟ آشنایی با انواع مشکلات ناباروری آقایان

ناباروری مردان یکی از مشکلات شایع در زندگی زوج‌ هاست که می‌ تواند دلایل گوناگونی از جمله اختلال در تولید اسپرم، مشکلات هورمونی، آسیب‌ های بیضه یا عوامل ژنتیکی داشته باشد. این وضعیت نه‌ تنها از نظر جسمی بلکه از نظر روحی نیز تأثیر قابل توجهی بر فرد و رابطه زناشویی می‌ گذارد. شناخت دقیق علت‌ ها و علائم ناباروری مردان نخستین گام برای انتخاب روش درمانی مناسب است. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین دلایل، نشانه‌ ها و تأثیرات این مشکل پرداخته‌ ایم تا درک بهتری از روند تشخیص و درمان آن به دست آورید.

ناباروری مردان چیست؟

ناباروری مردان به وضعیتی گفته می‌شود که مرد با وجود داشتن روابط جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری، پس از حداقل 12 ماه، قادر به بارور کردن همسر خود نباشد. این مشکل می‌تواند ناشی از کاهش تعداد اسپرم، اختلال در تحرک یا شکل غیرطبیعی اسپرم‌ها، و همچنین مشکلات هورمونی یا ساختاری دستگاه تناسلی مردانه باشد. تشخیص دقیق نیازمند آزمایش مایع منی، بررسی هورمونی و معاینات بالینی است و درمان آن بسته به علت می‌تواند شامل دارودرمانی، جراحی یا روش‌های کمک‌باروری باشد.

علائم ناباروری در مردان

علائم ناباروری مردان می‌تواند بسته به علت زمینه‌ای متفاوت باشد و گاهی به مرور زمان بروز کند. آگاهی از این نشانه‌ها و مراجعه‌ی زودهنگام به پزشک متخصص، می‌ تواند در تشخیص به‌موقع و درمان مؤثر ناباروری نقش مهمی داشته باشد. در ادامه، مهم‌ترین علائم ناباروری مردان آورده شده است:

• مشکل در عملکرد جنسی: کاهش میل جنسی، ناتوانی در نعوظ یا انزال زودرس ممکن است به دلیل اختلالات هورمونی، مشکلات عصبی یا بیماری‌هایی مانند دیابت ایجاد شود.
• عدم توانایی در انزال: ناتوانی در خروج منی یا انزال پس‌گرد (برگشت منی به مثانه) باعث می‌شود اسپرم به تخمک نرسد و احتمال بارداری کاهش یابد.
• درد یا تورم در بیضه‌ها: وجود توده، درد یا ورم در بیضه می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌هایی مانند واریکوسل، التهاب بیضه یا حتی تومور باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.
• رشد غیرطبیعی سینه‌ها (ژنیکوماستی): بزرگ شدن سینه در مردان معمولاً در اثر افزایش هورمون استروژن یا کاهش تستوسترون رخ می‌ دهد.
• کم‌ حجم بودن مایع منی: کاهش مقدار منی ممکن است ناشی از انسداد مجاری منی‌بر یا اختلال در عملکرد غدد ترشحی باشد.
• کاهش رویش موی بدن و صورت: این علامت معمولاً در اثر اختلالات هورمونی یا کروموزومی ایجاد می‌شود و می‌تواند با کاهش تولید اسپرم همراه باشد.
• از دست دادن حس بویایی: در برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کالمن، کاهش حس بویایی با کاهش ترشح هورمون‌های جنسی همراه است و باعث ناباروری می‌ شود.
• عفونت‌های مکرر تنفسی: ممکن است در اثر ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند سندرم کارتاژنر رخ دهد که بر عملکرد مژک‌های تنفسی و حرکت اسپرم تأثیر می‌گذارد.
• کاهش تعداد یا کیفیت اسپرم: از شایع‌ترین علائم ناباروری مردان است و معمولاً در اثر واریکوسل، مصرف دخانیات یا تماس طولانی با مواد شیمیایی ایجاد می‌ شود.

انواع ناباروری در مردان

شناخت نوع ناباروری به پزشک کمک می‌کند تا روش درمانی مناسب را انتخاب کند و شانس باروری را افزایش دهد.

ناباروری اولیه

درباره کسانی صدق می کند که در طول زندگی، هرگز بچه دار نشده اند. در برخی مواقع مشکل ناباروری، مادرزادی می باشد ولی در برخی مواقع در طی گذشت زمان، به طور اکتسابی ایجاد می شود. عواملی مانند افزایش وزن، استرس بالا، افزایش سن، سبک زندگی، عفونت های جنسی و سایر موارد موجب ایجاد ناباروری اولیه می شود.

ناباروری ثانویه

هنگامی است که زوج تجربه یک بارداری را داشته اند و مشکل ناباروری بعد از یک سقط جنین و یا بارداری قبلی ایجاد شده است. عواملی مانند افت کیفیت و تعداد اسپرم، ابتلا به بیماری های مقاربتی، ابتلا به عفونت های جنسی به دلیل برقراری رابطه جنسی ، بیماری های خود ایمنی و سایر موارد می تواند موجب ایجاد ناباروری ثانویه شود.

علت ناباروری در مردان

علت ناباروری در مردان معمولاً به عواملی مرتبط با تولید، کیفیت و انتقال اسپرم برمی‌گردد. شناسایی این علل به پزشک کمک می‌ کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کرده و شانس باروری را افزایش دهد.

• اختلالات تولید اسپرم: کاهش تعداد اسپرم، شکل غیرطبیعی یا تحرک کم اسپرم می‌تواند مانع باروری شود. این اختلال ممکن است به دلایل هورمونی، ژنتیکی، عفونت‌های بیضه یا آسیب‌ های فیزیکی ایجاد شود. همچنین، درمان‌ های دارویی یا قرار گرفتن در معرض عوامل آسیب‌ رسان می‌تواند بر تولید اسپرم تأثیر منفی بگذارد؛ مانند شیمی درمانی و ناباروری مردان که یکی از علل شایع کاهش کیفیت اسپرم است.
• انسداد مجاری تناسلی: انسداد در واز دفرنس یا سایر مجاری منی‌بر مانع رسیدن اسپرم به مایع منی می‌شود. این انسداد ممکن است مادرزادی، ناشی از عفونت یا در اثر جراحی‌های پیشین باشد.
• مشکلات هورمونی: هورمون‌های هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه‌ها در تنظیم تولید اسپرم نقش دارند. اختلال در سطح تستوسترون، FSH یا LH می‌تواند منجر به کاهش تولید اسپرم یا کیفیت پایین آن شود.
• اختلالات ژنتیکی: ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم کلاینفلتر ممکن است سبب کاهش یا فقدان اسپرم شوند. این نوع اختلالات معمولاً با مشکلات هورمونی و ظاهری دیگر نیز همراه‌اند.
• سبک زندگی و عوامل محیطی: مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر، چاقی، استرس، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض حرارت یا سموم شیمیایی و برخی داروها می‌تواند کیفیت اسپرم را کاهش دهد.
• عفونت‌های دستگاه تناسلی: عفونت‌هایی مانند التهاب بیضه، اپیدیدیم یا پروستات ممکن است به بافت تولیدکننده اسپرم آسیب بزنند یا مسیر خروج اسپرم را مسدود کنند.
• واریکوسل : اتساع وریدهای کیسه بیضه باعث افزایش دمای بیضه و کاهش کیفیت اسپرم می‌شود و یکی از شایع‌ ترین علل ناباروری مردان به شمار می‌ آید.
• عوامل ناشناخته: در برخی موارد با وجود بررسی‌ های کامل، علت خاصی یافت نمی‌ شود که به آن «ناباروری بدون علت مشخص» گفته می‌ شود.

انواع روش های تشخیص ناباروری آقایان

برای تشخیص علت ناباروری مردان، پزشک با انجام معاینه فیزیکی، بررسی سابقه پزشکی و درخواست آزمایشات تشخیص ناباروری در مردان ، وضعیت تولید و کیفیت اسپرم را ارزیابی می‌کند. تشخیص دقیق و زودهنگام علت ناباروری نقش مهمی در انتخاب درمان مؤثر و افزایش احتمال باروری دارد.

• معاینه توسط متخصص اورولوژی: معاینات ناباروری مردان با مراجعه به اورولوژیست آغاز می‌شود. پزشک سابقه پزشکی مرد را بررسی می‌کند، شامل سوابق جراحی، بیماری‌ های مزمن، داروهای مصرفی، مشکلات جنسی، بیماری‌های آمیزشی و سبک زندگی مانند مصرف سیگار یا مواد مخدر. همچنین بیضه‌ها برای بررسی اندازه، وجود واریکوسل و احتمال مشکلات هورمونی معاینه می‌شوند و در صورت نیاز آزمایش اسپرم تجویز می‌گردد.
• سونوگرافی بیضه: این روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویر دقیق از بیضه‌ها و بافت‌های اطراف آن ایجاد می‌کند. سونوگرافی بیضه به تشخیص مشکلات ساختاری و عروقی کمک می‌کند.
• سونوگرافی مقعد: از این روش برای بررسی پروستات و بافت‌های اطراف آن استفاده می‌شود. سونوگرافی مقعدی انسداد مجاری حمل‌کننده مایع منی و مشکلات مرتبط با پروستات را شناسایی می‌کند.
• سیستوسکوپی: در این روش پزشک با وارد کردن لوله‌ای توخالی مجهز به لنز به مجرای ادرار، مثانه، پروستات و مجاری ادرار را بررسی می‌کند. این روش برای تشخیص و رفع انسداد مجاری منی‌بر کاربرد دارد تا انتقال اسپرم به درستی انجام شود.
• وازوگرافی: یک تست تهاجمی برای بررسی انسداد مجاری منی‌بر است. در این روش ماده رنگی به رگ وابران بیضه‌ها تزریق و با اشعه ایکس مسیر اسپرم بررسی می‌شود تا انسداد یا تراوش اسپرم مشخص گردد.
• نمونه‌ برداری بیضه (بیوپسی): در این روش قطعه‌ای کوچک از بیضه برای بررسی فرآیند تولید اسپرم و کیفیت آن برداشته می‌شود. نمونه‌ها می‌توانند از یک یا هر دو بیضه گرفته شوند و وجود اسپرم در بافت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
• آزمایش اسپرم (اسپرموگرام): این آزمایش یکی از اولین و مهم‌ترین روش‌های تشخیص ناباروری مردان است. حجم مایع منی، تعداد، کیفیت و تحرک اسپرم بررسی می‌شود تا مشکلات احتمالی مشخص گردد.
• آزمایش هورمونی: هورمون‌ها نقش حیاتی در تولید اسپرم و توانایی جنسی دارند. آزمایش سطح هورمون‌ های FSH، تستوسترون و در صورت نیاز LH، استرادیول و پرولاکتین، اختلال هورمونی در مردان که موثر بر ناباروری است را مشخص می کند.
• آزمایشات عفونت ادراری: برای بررسی وجود عفونت‌های دستگاه ادراری که می‌توانند بر باروری مردان تأثیر بگذارند، آزمایش ادرار انجام می‌شود. در صورت وجود اسپرم در ادرار، ممکن است انزال پس‌گرد مطرح شود که معمولاً ناشی از اختلال در دریچه‌های مثانه یا جراحی قبلی است.

اهمیت تشخیص به موقع ناباروری مردان

تشخیص به موقع ناباروری مردان اهمیت زیادی در افزایش شانس باروری و انتخاب درمان مناسب دارد. هرچه مشکل زودتر شناسایی شود، امکان مداخله پزشکی برای اصلاح اختلالات تولید اسپرم، رفع انسداد مجاری تناسلی یا اصلاح اختلالات هورمونی بیشتر است. تشخیص زودهنگام همچنین از پیشرفت مشکلات زمینه‌ای مانند واریکوسل، عفونت‌های مزمن یا اختلالات هورمونی جلوگیری می‌ کند و احتمال موفقیت روش‌ های کمک‌ باروری مانند IVF یا ICSI را افزایش می‌دهد. علاوه بر جنبه پزشکی، تشخیص سریع ناباروری مردان به کاهش استرس و نگرانی روانی زوج‌ ها نیز کمک می‌کند و فرآیند درمان را هدفمند و مؤثرتر می‌ سازد.

راه های درمان ناباروری مردانه

درمان ناباروری مردان بسته به علت زمینه‌ای انجام می‌شود و هدف آن بهبود تولید یا کیفیت اسپرم و افزایش شانس باروری است. در بسیاری از موارد، درمان با اقدامات ساده آغاز شده و در صورت نیاز از روش‌های تخصصی‌تری استفاده می‌شود.

• تغییر سبک زندگی: ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، کنترل وزن و پرهیز از گرمای زیاد بیضه‌ ها می‌تواند کیفیت اسپرم را بهبود دهد.
• درمان دارویی: برای تنظیم هورمون‌ها، درمان عفونت‌ ها یا بهبود تولید اسپرم استفاده می‌شود.
• درمان جراحی: در مواردی مانند واریکوسل یا انسداد مجاری منی‌بر انجام می‌شود تا جریان طبیعی اسپرم برقرار شود.
• روش‌ های کمک‌ باروری (ART): شامل روش‌هایی مانند IVF و ICSI است که در آن اسپرم به‌صورت مستقیم با تخمک ترکیب می‌ شود تا بارداری حاصل گردد.

آیا عقیم شدن مردان قابل پیشگیری است؟

در بسیاری از موارد، عقیم شدن مردان قابل پیشگیری است، به‌ویژه زمانی که علت بروز آن به عوامل اکتسابی مانند سبک زندگی، عفونت‌ها یا تماس با مواد مضر مربوط باشد. پیشگیری از عقیم شدن مردان با رعایت اصول ساده‌ ای امکان‌ پذیر است، از جمله حفظ سلامت عمومی بدن، اجتناب از قرار گرفتن در معرض حرارت بالا در ناحیه بیضه‌ها، خودداری از مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر، و پرهیز از مصرف خودسرانه داروها یا مکمل‌های هورمونی. همچنین درمان به‌ موقع بیماری‌ هایی مانند واریکوسل، عفونت‌ های تناسلی یا اختلالات هورمونی می‌تواند از آسیب به بافت بیضه و کاهش دائمی تولید اسپرم جلوگیری کند. انجام معاینات دوره‌ای توسط متخصص اورولوژی و پیگیری هرگونه تغییر در عملکرد جنسی یا باروری نیز نقش مهمی در پیشگیری از عقیمی مردان دارد.به طور کلی، شناسایی زودهنگام عوامل خطر و اصلاح آن‌ ها می‌ تواند از بروز بسیاری از موارد ناباروری و عقیمی مردانه جلوگیری کند و سلامت باروری مردان را در طولانی‌ مدت حفظ نماید.

برای ناباروری مردانه به پزشک متخصص مراجعه کنید

مراجعه به‌ موقع به پزشک در صورت مشاهده علائم ناباروری مردانه، نقش تعیین‌ کننده‌ای در موفقیت درمان دارد. بسیاری از مشکلات باروری، به‌ ویژه در مراحل اولیه، قابل درمان هستند؛ اما تأخیر در مراجعه می‌ تواند باعث پیشرفت بیماری و کاهش احتمال بهبود شود. در این موارد، مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی یا متخصص ناباروری مردان اهمیت زیادی دارد، زیرا این پزشکان با دانش تخصصی و تجربه بالای خود می‌توانند علت دقیق ناباروری را تشخیص داده و مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب کنند. تشخیص دقیق نیازمند بررسی‌هایی مانند آزمایش اسپرم، سونوگرافی بیضه، آزمایش‌های هورمونی و در صورت نیاز بررسی‌های ژنتیکی است که تنها پزشک متخصص قادر به تفسیر صحیح آن‌ها خواهد بود.علاوه بر شروع درمان، پیگیری منظم روند درمانی نیز بسیار مهم است. برخی از روش‌ها مانند درمان‌های دارویی یا جراحی نیاز به ارزیابی مکرر دارند تا اطمینان حاصل شود که روند بهبود به‌درستی پیش می‌رود. همکاری کامل بیمار با پزشک و رعایت دقیق توصیه‌های درمانی می‌تواند احتمال موفقیت را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و شانس باروری را به حالت طبیعی بازگرداند.

• اثرات مشکلات و اختلالات هورمونی در ناباروری مردان تاریخ انتشار : 1402-12-19تاریخ بروز رسانی : 1404-08-14
• دانستنیهای کلومیفن ، لتروزل و دوفامد تاریخ انتشار : 1401-01-08تاریخ بروز رسانی : 1403-11-01
• آیا مکمل های بدنسازی باعث ناباروری مردان می شوند؟ تاریخ انتشار : 1403-06-23تاریخ بروز رسانی : 1403-08-18
• رابطه بین بیماریهای مقاربتی و تاثیر آنها بر سلامت باروری مردان تاریخ انتشار : 1403-07-07تاریخ بروز رسانی : 1403-07-10
• آسیب نخاعی و تاثیرات آن بر باروری مردان تاریخ انتشار : 1403-06-31تاریخ بروز رسانی : 1403-07-09