درمان مشکلات ناباروری زنان

ناباروری، علامت اصلی مشکلات باروری در زنان عدم توانایی در بارداری پس از یک سال مقاربت مکرر است. اصولاً یک چرخه قاعدگی بیش‌ازحد طولانی (35 روز یا بیشتر)، خیلی کوتاه (کمتر از 21 روز)، نامنظم یا متوقف شده می‌ تواند منجر به عدم تخمک‌ گذاری در زن شود، درحالی‌که ممکن است علائم و نشانه‌ های ظاهری دیگری وجود نداشته باشد. عدم تخمک‌ گذاری به معنای عدم باروری است و هر چیزی که مانع آن شود می‌ تواند به‌ عنوان یکی از مشکلات باروری در زنان محسوب شود. سایر مشکلات باروری در زنان ناشی از مشکلات ساختاری رحم، دهانه رحم و لوله فالوپ (لوله رحمی) است. با وجود اینکه امروزه به دلایل مختلف مشکلات ناباروری در زنان و مردان رو به افزایش است؛ اما خوشبختانه علم پزشکی نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در حل مشکلات ناباروری زوجین کرده است. در مقایسه با مردان، تشخیص علل ناباروری در زنان دشوارتر است و اکثر روش‌های درمانی موجود به علت ناباروری بستگی دارند. معمولا ًپس از دو سال تلاش برای باردار شدن، حدود 95 درصد زوجین با موفقیت باردار می‌ شوند. البته به شرط اینکه هر چه سریع‌ تر به پزشک متخصص زنان یا مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند؛ زیرا اصولا قدرت باروری زوجین با افزایش سن کاهش می‌ یابد.

روش های کمک باروری

روش‌های کمک‌ باروری، درمان‌ هایی حاصل از لقاح تخمک و اسپرم و رشد رویان خارج از بدن است. روش‌های کمک‌ باروری شامل ivf و چند روش مشابه آن است. این روش‌ها معمولاً در کنار داروهای باروری به کار گرفته می‌شود تا میزان موفقیت را افزایش دهد. حدود 22 درصد از موارد درمان با روش‌های کمک‌باروری به تولد یک نوزاد منجر می‌شود. روش‌های کمک‌ باروری، تهاجمی و پرهزینه است و امکان دارد عوارض جانبی نیز داشته باشد. هنگامی که بیش از یک رویان در داخل رحم قرار داده می‌شود، امکان بارداری چندقلویی افزایش پیدا می‌کند؛ اما تا به حال، عوارض سلامت درازمدتی برای کودکان متولدشده با استفاده از این روش‌ها مشاهده نشده است. برای بسیاری از افرادی که با مشکلات باروری روبه‌ رو هستند، روش‌های کمک‌ باروری بهترین شانس داشتن فرزندی بیولوژیکی است.

تکنیک های رایج کمک باروری

پزشک با توجه به شرایط زن و مرد هر کدام از تکنیک‌های کمک ‌باروری را انتخاب می‌ کند. در صورت موفقیت‌ آمیز نبودن یک تکنیک بعد از چند دوره ی درمان، پزشک ممکن است به سراغ تکنیک‌ های دیگر برود. در زیر به متداول‌ ترین تکنیک‌های روش‌های کمک ‌باروری اشاره شده است:

• لقاح خارج از رحم یا ivf

بیشترین موارد استفاده از روش‌های کمک ‌باروری را روش ivf تشکیل می‌دهد. در این روش تخمک‌ها در آزمایشگاه با اسپرم همسر شما ترکیب می‌شوند. بعد از لقاح، سه تا پنج روز به رویان‌های حاصل فرصت رشد داده می‌شود و سپس به رحم زن منتقل خواهند شد.

• میکرواینجکشن یا icsi

اگر در روش ivf، تعداد اسپرم‌های باکیفیت مرد کم باشد، برای لقاح تخمک و اسپرم از روش میکرواینجکشن استفاده می‌شود. امروزه این روش عمده‌ترین روش لقاح در فرایند ivf است. در این روش به جای این که طبق روش‌های قدیمی، تعداد زیادی اسپرم در مجاورت تخمک قرار داده شود، یک اسپرم به طور مستقیم به داخل تخمک تزریق می‌شود. بعد از لقاح، رویان‌های حاصل به مدت سه تا پنج روز رشد می‌کنند و سپس به رحم شما منتقل می‌شوند.

• تخمک‌ها یا رویان‌های اهدایی

اگر زن قادر به باروری از طریق تخمک خود نباشد، می‌توان درمان ivf را با استفاده از تخمک اهدایی یک زن دیگر انجام داد. تخمک‌ های اهدایی با اسپرم شوهر ترکیب می‌ شود و رویان به رحم زن گیرنده منتقل می‌شود. این روش همچنین می‌ تواند با یک رویان اهدایی یا اسپرم اهدایی انجام شود.

• رحم جایگزین یا اجاره‌ ای

اگر امکان باروری رویان در رحم مادر امکان‌ پذیر نباشد، پزشک می‌تواند رویان زن و مرد را در رحم جایگزین یک زن دیگر قرار دهد. همچنین امکان دریافت رویان اهدایی در یک رحم جایگزین نیز امکان‌پذیر است.

روش iui

IUI به معنی تزریق اسپرم شسته شده به درون حفره‌ رحم بوده و یکی از روش‌های کمک باروری است. این فرآیند موجب افزایش احتمال تماس تخمک با اسپرم در محیط رحم شده و شانس وقوع بارداری را افزایش می‌دهد. IUI روش بسیار ساده‌ای‌است که کاربرد بسیار گسترده‌ای در درمان ناباروری یافته است.

لقاح خارج از رحم یا ivf

لقاح آزمایشگاهی یا لقاح خارج رحمی یا بارداری به روش آی وی اف، یک سری اقدامات پیچیده است که برای کمک به باروری یا جلوگیری از مشکلات ژنتیکی استفاده می‌شود. در حین آی وی اف تخمک‌های بالغ از تخمدان جمع آوری و بازیابی می‌شوند و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور می‌شوند.

میکرواینجکشن یا icsi

یکی از روش های کمک باروری (ART)، روش تزریق درون ‌سیتوپلاسمی اسپرم یا میکرواینجکشن است که طی آن یک اسپرم سالم مستقیماً به درون تخمک بالغ تزریق می‌شود. برای انجام این فرآیند، در روز دوم یا سوم قاعدگی (پریود یا عادت ماهانه)، سونوگرافی از تخمدان و رحم برای بررسی وضعیت آنها صورت گرفته و طبق نظر پزشک برای تحریک تخمدان، فرد باید دارو مصرف کند. بعد از عمل تخمک گیری یا پانکچر، تزریق اسپرم به درون تخمک با استفاده از دستگاه میکرواینجکشن صورت می‌‌گیرد و تخمک‌‌‌های بارور شده به مدت 48 تا 72 ساعت درون انکوباتور در آزمایشگاه جنین شناسی قرار می گیرند. سپس جنین‌‌‌های تشکیل‌ شده با استفاده از ابزاری به نام کاتتر به درون رحم منتقل می‌ شوند و پس از چند ساعت بیمار مرخص می‌گردد.

تخمک‌ ها یا رویان‌ های اهدایی

اهداي تخمك فرايندي است كه در آن يك زن بارور تخمك را به زن ديگري اهدا مي كند تا بتواند به باروري او كمك كند. اين بخشي از فناوري توليدمثل كمك باروري يا ART است. در طي اين روش پزشك تخمك را از اهدا كننده خارج مي كند، آنها را در آزمايشگاه بارور مي كند و سپس جنين هاي حاصل را به رحم گيرنده منتقل مي كند.

رحم جایگزین یا اجاره‌ ای

رحم اجاره ای یکی از انواع روش های کمک باروری است و زنی که به عنوان حامل محسوب می شود، نه ماه دوران بارداری را سپری خواهد نمود و این درحالی است که جنین درون رحم، ژنتیک پدر و مادر اصلی خود را دارد. برای بارداری با کمک رحم اجاره ای ابتدا تخمک و اسپرم از زوجین گرفته می شود و با کمک یکی از روش های کمک باروری مانند ای وی اف، جنین تشکیل می شود، بنابراین جنین تشکیل یافته دارای ژنتیک مشابه با پدر و مادر ژنتیکی خود می باشد. سپس در صورتی که جنین رشد کافی در محیط آزمایشگاه را داشته باشد، در رحم فرد دیگری قرار می گیرد.

سایر روش های کمک باروری

برخی از روش‌های کمک‌باروری نیاز به جراحی دارند و به همین دلیل، تهاجمی‌تر محسوب می‌شوند. از آنجا ‌که شانس موفقیت این تکنیک‌ها نیز مشابه روش ivf است، پزشکان معمولاً از تکنیک‌های متداول کمک‌باروری مثل ivf استفاده می‌کنند. در برخی موارد ممکن است با توجه به شرایط، پزشک نیاز به استفاده از سایر روش‌های کمک‌باروری را تشخیص دهد. برخی از روش‌های کمک‌باروری که کمتر متداول است در زیر آمده‌اند:

روش gift

در روش gift، تخمک‌ها در آزمایشگاه با اسپرم مرد ترکیب و بلافاصله پس از آن از طریق یک برش کوچک در شکم به لوله‌های رحم منتقل می‌شود. در نتیجه عمل لقاح در داخل بدن خود زن اتفاق می‌افتد و رویان به ‌طور طبیعی کاشته می‌شود. درمان ناباروری با روش انتقال سلول‌های جنسی به درون لوله‌های رحم یا gift، مشابه روش لقاح خارج از رحم یا ivf است؛ اما در این روش، پس از انتقال مستقیم تخمک‌ها و اسپرم‌ها به درون یکی از لوله‌های رحم، لقاح به شکل طبیعی اتفاق می‌افتد. این روش درمانی به اندازه ی ivf متداول نیست و درصد بسیار کمی از درمان‌های کمک‌باروری را تشکیل می‌دهد.

روش zift

در روش zift، تخمک‌های زن در آزمایشگاه با اسپرم مرد مخلوط می‌شود، با این تفاوت که پزشک منتظر می‌ماند تا لقاح اتفاق بیفتد و سپس رویان از طریق یک برش کوچک در شکم به لوله‌های رحم انتقال داده می‌شود. این روش تا حدودی مشابه (GIFT) است، با این تفاوت که پس از جمع‌آوری اسپرم و تخمک، عمل میکرواینجکشن (تزریق اسپرم به داخل تخمک) در آزمایشگاه جنین‌ شناسی انجام می‌شود و زیگوت‌های (تخمک‌های لقاح یافته) حاصل، به ‌وسیله عمل لاپاراسکوپی به لوله‌های رحمی زن منتقل می‌شوند. انتقال زیگوت‌ها می‌تواند بلافاصله پس از لقاح تا 24 ساعت بعد از آن انجام گیرد.

هزینه های درمان ناباروری

در حال حاضر هزینه هر دوره درمان ناباروری اعم از سونوگرافی و آزمایش های مختلف، دارو، خدمات پاراکلینیکی و اتاق عمل بسته به میزان مشکلات ناباروری زوجین و پروسه های مورد نیاز متفاوت است. تمامی هزینه ها طبق تعرفه وزارت بهداشت است.

انتخاب پزشک در درمان ناباروری

انتخاب دقیق پزشک نازایی، قبل از اقدام به درمان ناباروری در اولویت قرار دارد؛ زیرا زوجها را در مسیر صحیح درمان ناباروری قرار میدهد.